Kahramanmaraş’ta meydana gelen zelzelenin birçok vilayette hissedilmesiyle birlikte Türkiye zelzele fay çizgilerinin nereden geçtiğini bir defa daha gündeme getirdi. 11 etraf ili etkileyen felaketin akabinde “Evimin altından fay çizgisi geçiyor mu?” sorusu ile bir arada Türkiye fay çizgisi haritası 2023 araştırmaları sürat kazandı. Maraş merkezli sarsıntının sonrasında bilhassa Doğu Anadolu fay sınırının nereden ve hangi kentlerden geçtiği sorgulanmaya başladı. Öteki yandan büyük kentler için büyük bir tehlike oluşturan zelzele sonrası zelzele canlı fay sınırı haritası, etkin ve pasif fay sınırları, fay çizgisinin geçtiği vilayetler araştırılıyor. AFAD Türkiye Zelzele Tehlike Haritası ve MTA Türkiye’deki faal fay sınırları ve tehlike dereceleri yer alıyor.
En son 1996 yılında yürürlüğe giren Türkiye Sarsıntı Bölgeleri Haritası, AFAD Sarsıntı Dairesi Başkanlığı tarafından yenilenmiş, 18 Mart 2018 tarih ve 30364 sayılı (mükerrer) Resmi Gazete’ de yayımlanmıştır. Yeni harita 1 Ocak 2019 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Proje, Başkanlık tarafından yürütülmekte olan Ulusal Sarsıntı Araştırma Programı (UDAP) kapsamında desteklenmiştir. Ayrıyeten, Doğal Afet Sigortaları Kurumu (DASK) tarafından da takviye verilmiştir.
EVİMİN ALTINDAN FAY SINIRI GEÇİYOR MU?
Maden Teknik ve Araştırma Genel Müdürlüğü (MTA) tarafından yayınlanan yenilenmiş canlı fay çizgileri haritası zelzele fay sınırları ile ilgili birçok bilgiye ışık tutuyor. MTA’nın resmi internet sitesinde yer alan kısımdan konutunuzun altından ya da yakın pozisyonundan fay çizgisi geçip geçmediğini öğrenebilirsiniz. Yaşadığınız bölgenin sarsıntı riskini ve fay çizgilerini sorgulamak için e-Devlet sistemine giriş yaparak Sarsıntı Haritası Sorgulama sayfasından etkin fay sınırlarını görüntüleyebilirsiniz.
MTA YENİ CANLI FAY ÇİZGİLERİ HARİTASI SORGULAMA 2023
MTA ve AFAD tarafından listelenen fay çizgileri, birkaç adımda kolay kolay görüntülenebiliyor. Fay haritası ile hangi kent ya da ilçeden fay sınırları geçtiğini listeleyen iki kurum, bu bilgileri muhakkak periyodlarda güncelliyor. Türkiye’de Kuzey Anadolu Fay Çizgisi ve Doğu Anadolu Sınırı ve Batı Anadolu fay çizgisi olmak üzere toplamda 3 büyük fay sınırı bulunuyor. Sarsıntı haritasında kırmızı renkte görülen vilayetler birinci derece zelzele bölgesi, pembe renkte olanlar ikinci derece riskli bölge, sarı olan vilayetler üçüncü dereceden sarsıntı bölgesi olarak geçiyor. İşte Türkiye’de birinci derecede riskli bölgeler, ikinci derecede riskli bölgeler ve üçüncü derecede riskli bölgeler…
BİRİNCİ DERECE ZELZELE RİSKİ TAŞIYAN İLLER
İzmir, Balıkesir, Manisa, Muğla, Aydın, Denizli, Isparta, Uşak, Bursa, Bilecik Yalova, Sakarya, Düzce, Kocaeli, Kırşehir, Bolu, Karabük, Hatay, Bartın, Çankırı, Tokat, Amasya, Çanakkale, Erzincan, Tunceli, Bingöl ve Muş, Hakkari, Osmaniye, Kırıkkale ve Siirt.
İKİNCİ DERECE SARSINTI RİSKİ TAŞIYAN İLLER
Tekirdağ, İstanbul (1 ve 2. Bölge), Bitlis, Kahramanmaraş, Van, Adıyaman, Şırnak başta olmak üzere, Zonguldak, Tekirdağ, Afyon, Samsun, Antalya, Erzurum, Kars, Ardahan, Batman, Iğdır, Elazığ, Diyarbakır, Adana, Eskişehir, Malatya, Kütahya, Çankırı, Uşak, Ağrı ve Çorum.
ÜÇÜNCÜ DERECE SARSINTI RİSKİ TAŞIYAN İLLER
Eskişehir, Antalya, Tekirdağ, Edirne, Sinop, İstanbul, Kastamonu’yu, Ordu, Samsun, Giresun, Artvin, Şanlıurfa, Mardin, Kilis, Adana, Gaziantep’in de birtakım bölgeleri ve Kahramanmaraş, Sivas, Gümüşhane, Bayburt, Kayseri, Yozgat, Çorum, Ankara, Konya, Mersin ve Nevşehir.
DEPREM HARİTASINA NAZARAN EN AZ RİSKLİ İLLER
Türkiye Zelzele Haritasına nazaran sarsıntı riskinin en az olduğu dördüncü ve beşinci kümede yer alan vilayetler ise Sinop, Giresun, Trabzon, Rize, Artvin, Kırklareli, Ankara, Edirne, Adana, Nevşehir, Niğde, Aksaray, Konya ve Karaman’dır.
DİRİ FAY ÇİZGİSİ NEDİR?
Diri fay yahut faal fay, tarihi devirde zelzele oluşturmuş olan tüm faylara denir. Yer kabuğunu oluşturan levhaların hareketleri sonucu oluşan gerilme ve sıkışmalar, yer kabuğunun birtakım kısımlarında yüzyıllar boyunca güç biriktirir. Bu güçler vakit zaman ortaya çıkar. Yer kabuğundaki bu hareketli bölümlere de fay denir.
Deprem yüzey kırığı: 1900-Günümüz vakit aralığında yüzey kırılmasıyla sonuçlanan büyüklükte sarsıntı üretmiş fay.
Holosen fayı: Holosen (son 11.000 yıl) yüzey kırılmasıyla sonuçlanan büyüklükte sarsıntı üretmiş fay.
Kuvaterner fayı: Kuvaterner (son 2.600.00 yıl) yüzey kırılmasıyla sonuçlanan büyüklükte sarsıntı üretmiş fakat, Holosen aktivitesi ve depremselliği kuşkulu fay.
Olası Kuvaterner fayı yahut çizgisellik: Kuvaterner aktivitesi kuşkulu fay yahut aktüel topoğrafyada bariz çizgisellik.
DOĞU ANADOLU FAY ÇİZGİSİ NEREDEN GEÇİYOR?
Doğu Anadolu Fay Sınırı, Anadolu Levhası ve Arap Levhası hududu boyunca uzanır. İran-Irak hududunda yer alan ve Afrika levhasının ana kesimlerinden biri olan Bitlis-Zagros Fay Sınırı ise, Türkiye’nin doğusuna itme kuvveti uygulamaktadır ve bu yüzden dalma-batma zonu gerçekleşmektedir. Bu sebepten ötürü Doğu Anadolu Bölgesi her yıl birkaç milimetre yükselmektedir. Doğu Anadolu Fayı, Meyyit Deniz Çöküntüsü’nün kuzey ucundaki Maraş üçlü eklemi ile başlayıp Kuzey Anadolu Fayı ile birleştiği Karlıova üçlü ekleminde kuzeydoğu istikametinde son bulur. Doğu Anadolu Fay Çizgisi, Hatay, Osmaniye, Gaziantep, Kahramanmaraş, Adıyaman, Elazığ, Bingöl, Muş’a kadar devam ettikten sonra Erzincan’dan itibaren Kuzey Anadolu Fay Sınırı ile birleşir.
KUZEY ANADOLU FAY SINIRI NEREDEN GEÇİYOR?
Kuzey Anadolu Fay Çizgisi (KAF), dünyanın en süratli hareket eden ve en faal sağ-yanal atımlı faylarından biridir. KAF, 1100 km uzunluğunda sağ taraflı ve doğrultu atımlı faal fay sınırıdır. Yaklaşık olarak Van Gölü’nden Saros Körfezi’ne kadar tüm kuzey Anadolu’yu keser. Tek bir faydan oluşmaz, pek çok modülden oluşan fay zonudur. Saroz Körfezi’nden başlayan KAF, Marmara Denizi, Sapanca Gölü, Adapazarı, Tosya ve Erzincan üzerinden Van Gölü kuzeyine kadar uzanır. AFAD’dan edinilen bilgiye nazaran, Kuzey Anadolu Fay Sınırı ile Ege Bölgesi Graben Sistemi üzerinde 6’şar, Doğu Anadolu Fay Çizgisi’nde 4 ve öbür faylar üzerinde 8 olmak üzere 24 ilin direkt kent merkezinden etkin fay geçiyor. Ayrıyeten 80’den fazla ilçe de direkt etkin fay sınırları üzerinde bulunuyor. Bu vilayetler: Aksaray, Aydın, Balıkesir, Bingöl, Bolu, Burdur, Bursa, Denizli, Erzincan, Erzurum, Eskişehir, Hakkari, Hatay, İzmir, Kahramanmaraş, Kayseri, Kocaeli, Konya, Kütahya, Manisa, Muğla, Osmaniye, Sakarya ve Tokat. 1992 yılındaki Erzincan, 1983 yılındaki Erzurum 1966 yılındaki Varto, 1999 yılında yaşanan İzmit, Düzce ve Adapazarı zelzeleleri bu fay neslinde meydana geldi.
BATI ANADOLU FAY ÇİZGİSİ NEREDEN GEÇİYOR?
Batı Anadolu Fay Sınırı (BAF), Anadolu’nun batısında doğu-batı uzanışlı, kuzeyden-güneye hakikat sıralanan pek çok faydan oluşan zelzele alanıdır. Doğu Anadolu ile Kuzey Anadolu Fay Çizgileri yanal atılımlarla gerçekleşirken, Batı Anadolu Fay Sınırı ise olağan faylarla gerçekleşerek Ege’nin genişlemesine sebep olmaktadır. Ülkemizdeki en etkin ve tehlikeli olan fay sınırı Kuzey Anadolu Fay Sınırı olarak görülse bile en etkin olanı Batı Anadolu Fay Hattı’dır.
DİRİ FAY SINIRI GEÇEN VİLAYETLER VE İLÇELER
Adıyaman: Gölbaşı
Afyonkarahisar: Çat, Dinar, Kızılören, Sandıklı
Ankara: Şereflikoçhisar
Antalya: Demre
Aydın: Bozdoğan, Germencik, İncirliova, Koçarlı, Kuşadası, Nazilli, Söle, Sultanhisar, Yenipazar
Balıkesir: Gönen, Manyas
Batman: Kozluk
Bingöl: Karlıova, Yedisu
Bolu: Gerede, Yeniçağa
Bursa: Kestel, Gemlik, Mustafakemalpaşa
Çanakkale: Çan, Yenice
Çorum: Laçin
Denizli: Babadağ, Çameli, Çardak
Diyarbakır: Lice
Düzece: Çilimli, Cumayeri, Gölyaka, Gümüşova, Kaynaşlı
Elazığ: Palu, Sivrice
Erzincan: Üzümlü
Eskişehir: İnönü
Gaziantep: İslahiye
Hakkari: Şemdinli
Hatay: Erzin, Hassa, Kırıkhan, Payas
Isparta: Eğirdir, Senirkent, Uluborlu
İzmir: Kemalpaşa, Seferihisar, Tire
Kahramanmaraş: Nurhak, Türkoğlu
Kayseri: Talas, Yeşilhisar
Kırıkkale: Keskin
Kırşehir: Akpınar, Mucur
Kocaeli: Başiskele, Derince, Gölcük, Kartepe
Konya: Akşehir, Altınekin, Doğanhisar, Ilgın
Kütahya: Gediz, Simav
Malatya: Akçadağ
Manisa: Ahmetli, Alaşehir, Gölmarmara, Kırkağaç, Salihli, Sarıgöl, Soma, Turgutlu
Mersin: Çamlıyayla, Mut
Muğla: Menteşe, Milas
Niğde: Altunhisar, bor
Osmaniye: Düziçi, Toprakkale
Sakarya: Akyazı, Arifiye, Ferizli, Hendek, Karapürçek, Sapanca
Şanlıurfa: Bozova
Siirt: Eruh
Şırnak: Beytülşehap
Sivas: Altınyayla, Yıldızeli
Tokar: Niksar, Reşadiye, Pazar
Van: Çaldıran, Özalp
Yalova: Altınoava, Çınarcık